HPV: Humaan Papillomavirus

HPV komt relatief veel voor en is de veroorzaker van onder andere genitale wratten en baarmoederhalskanker. Maar hoe is het nou mogelijk dat HPV beide aandoeningen kan veroorzaken? Door middel van deze blog willen wij het HPV wat nader toelichten.

Wat is HPV?

HPV staat voor het ‘’Humaan Papillomavirus’’ en is een virus dat via seksueel contact wordt overgedragen, zowel door mannen als vrouwen. Er bestaan veel verschillende soorten HPV. Op dit moment zijn er meer dan 100 verschillende typen van het virus bekend. De meeste soorten zijn niet gevaarlijk en veroorzaken bijvoorbeeld huidwratten op de handen en voeten of genitale wratten bij de geslachtsdelen.

Bekende typen HPV zijn:

• Type 6 en 11: deze typen HPV zijn de belangrijkste veroorzakers van genitale wratten. Deze kunnen ontstaan rondom de vagina, penis of anus. Ze beginnen klein en kunnen uitbreiden in groepjes. Ze zijn te herkennen aan hun kenmerkende rozerode of grijswitte kleur.
• Type 16 en 18: deze typen HPV zijn de belangrijkste veroorzakers van baarmoederhalskanker. In 60-70% van de vrouwen met baarmoederhalskanker, wordt een van deze twee typen aangetoond.

Besmetting

Besmetting met het virus verloopt bijna altijd via direct seksueel contact. Dit gebeurt via de penis of vagina, maar ook via de huid er omheen. Een condoom biedt daarom niet altijd bescherming hiertegen. Bijna iedereen die seksueel actief is, raakt ooit besmet met HPV. Bij de meeste mensen wordt dit virus vanzelf door het lichaam opgeruimd en bij hen geeft HPV dan ook meestal geen klachten.

Type 6 en 11

Deze typen HPV zijn zeer besmettelijk. Bij genitale wratten is 60-80% van de partners ook besmet met het virus, met of zonder symptomen. Voor HPV typen 6 en 11 wordt de kans op overdracht bij eenmalig seksueel contact geschat op 60%. Hiernaast kan besmetting ook plaatsvinden via de vingers of handdoeken, maar via deze route is de kans vele malen kleiner (het virus wordt inactief bij kamertemperatuur en droge omstandigheden).

De kans op besmetting is het grootst wanneer er wratjes aanwezig zijn, maar ook zonder wratjes is het mogelijk om het virus over te dragen. Nieuwe wratjes zijn vaak besmettelijker dan oude wratjes. Bij de meeste mensen ruimt het lichaam dit virus vanzelf op – 20% van de mensen met een nieuwe infectie met HPV type 6 of 11, heeft het binnen drie maanden al geklaard. De meeste mensen (ruim 90%) ruimen het binnen twee jaar op en zullen niet weten dat zij besmet zijn geweest. De incubatietijd (de periode tussen het moment van besmetting en het ontstaan van de klachten) voor deze typen HPV is één tot acht maanden en ligt gemiddeld rond de drie maanden.

Type 16 en 18

Voor HPV type 16 en 18 wordt de kans op overdracht bij eenmalig seksueel contact geschat op 60%. Veel partners blijken besmet te zijn met hetzelfde type HPV. Bij dragerschap is de man ongeveer acht tot 14 maanden besmettelijk en de vrouw ongeveer twee jaar. Condoomgebruik kan de kans op infectie met HPV doen verminderen, maar niet doen voorkomen.

Genitale wratten

Genitale wratten zijn onschuldig, ze veroorzaken geen kwaadaardige cellen en je hoeft dus niet bang te zijn voor kanker. Vaak worden genitale wratten wel als hinderlijk of cosmetisch vervelend ervaren (geven soms jeuk, pijn of een branderig gevoel). In sommige gevallen zijn de wratjes te groot om vanzelf te verdwijnen. Dat is een reden om te behandelen. Dit kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld middels een crème of bevriezing.

Baarmoederhalskanker

Sinds 2008 krijgen alle meisjes en jongens van 12 jaar in Nederland een uitnodiging om zich te laten inenten tegen HPV. De vaccinatie bestaat uit twee vaccins waartussen 6 maanden zit. Deze inentingen zijn tegen HPV type 16 en 18. Door de inenting maakt het lichaam antistoffen tegen deze typen van HPV aan. Wanneer je later in contact komt met HPV dan zorgen de antistoffen, die na het toedienen van de vaccins zijn aangemaakt, ervoor dat het virus direct wordt vernietigd. De vaccinaties zijn het meest effectief als iemand nog niet seksueel actief is geweest.

Al heeft vaccineren nog wel zin bij een meisjes of jongens die al seksueel contact heeft gehad want – er is namelijk een kleine kans dat op jonge leeftijd al besmetting met beide type van het virus heeft plaatsgevonden.

De meest voorkomende klacht is bloedverlies na seksueel contact, maar infecties verlopen meestal zonder symptomen. Bij deze klacht dient er echter altijd bij de huisarts of gynaecoloog een uitstrijkje verricht te worden.

Van alle vrouwen die HPV type 16 of 18 dragen ontwikkelt ongeveer 2-5% baarmoederhalskanker. Het ontstaan hiervan is dus een zeldzame complicatie van een HPV-infectie. Het duurt meestal 10-15 jaar voordat dit stadium bereikt is. De meeste HPV-infecties zijn tijdelijk, een groot deel van de vrouwen klaart het virus binnen een jaar en de meeste infecties zijn na twee jaar volledig opgeruimd.

Omdat een HPV-infectie in zeldzame gevallen toch kan leiden tot baarmoederhalskanker, wordt er in Nederland het bevolkingsonderzoek verricht onder vrouwen. Hierbij wordt er gekeken naar dragerschap van HPV typen 16 en/of 18 en de vorm van de cellen op de baarmoederhals middels een uitstrijkje. Dit betekent dat er wordt gekeken of er zich afwijkende cellen bevinden op de baarmoedermond. Dit laatste wordt verricht om een onderscheid te kunnen maken tussen een recente infectie met HPV of een al langer bestaand dragerschap.

Deze combinatie van informatie is relevant. Indien er bij een eerste onderzoek afwijkende cellen bestaan, verdwijnt 90% alsnog spontaan. Bij dragerschap is er controle nodig om te kijken of bestaande afwijkende cellen verergeren of dat reeds bestaande afwijkingen spontaan verdwijnen. Hiermee kunnen afwijkingen tijdig worden behandeld (om ontwikkeling tot kanker te voorkomen) of (bij een zeer klein gedeelte) kan kanker op tijd worden ontdekt en behandeld. In Nederland komt het weinig voor dat tijdens het baarmoederhalskanker onderzoek direct kanker wordt ontdekt, omdat het bevolkingsonderzoek met screening ervoor zorgt dat we preventief afwijkende cellen kunnen behandelen.

Preventie

Het is mogelijk om jezelf te beschermen tegen HPV middels vaccinaties. Bij de StadsKliniek zijn twee soorten vaccinaties beschikbaar: Cervarix™ (bescherming tegen typen 16 en 18) en Gardasil 9® (bescherming tegen typen 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 en 58).

Bronnen:

https://lci.rivm.nl/richtlijnen/humaanpapillomavirusinfectie-anogenitale-wratten

https://lci.rivm.nl/richtlijnen/humaanpapillomavirusinfectie-cervixkanker